DEVEDIKENI

Akkiz - Atdikeni - Deve kengeri - Esekdikeni - Esek kömürdegi - Gengel - Karayanrik - Kengel - KibbunKiliçpüskülü - Meryem ana dikeni - Sütlü kengel - Sevkülmeryem - Uslu kengel

Silybum marianum

Milk thistle

Carduus marianus - Marian Thistle - Our Lady?s Thistle - Saint Mary?s Thistle - St Mary?s Thistle

Asteraceae

Günesli, rüzgar almayan nemli yerleri sever. Tarla ve yol kenarlarinda, günesli dag eteklerinde görünür.1 - 2 yillik, 30 - 100 cm yüksekliginde otsu bir bitkidir. Kazik köklü olup gövdesi köselidir. Gövdenin alt kismindaki yapraklar rozet seklinde, kaba ve iridirler. Yukari taraflarda çikan yapraklar sapsiz, elips biçimli, parçali, kenarlari derin disli ve dipten gövdeye sarilmis vaziyettedir. Yapraklari soluk yesil, damarlarinin etrafi klorofilsiz oldugundan beyaz olup mermer görünümündedir. Çiçekler dallarin ucunda, 5 - 8 cm arasi uzunluk ve genisliktedir. Temmuz ve agustos aylarinda çogunlukla erguvan, bazen de beyaz renkli çiçekler açar. Tohumlarin boylari 7 - 8 mm, genislikleri ise 3 - 4 mm kadarolup yumurta biçimindedirler. Renkleri sarimsi kahve'den kizil - kahve ve siyaha kadar degisir. Uç kisimlarinda püskülümsü tüyler bulunup daha sonralari düserler.

Kökünün enginara benzer bir tadi olup kokusu yoktur.

Karacigerde toksik maddelerin parçalanip, atilacak hale gelmesine yardimci olur. Karacigerin hücrelerini alkol,ilaç ve kimyasallarin zararli etkilerinden korur. Kronikhepatit (karaciger iltihabi) dahil, asiri alkol ve bazi ilaçlarin neden oldugu safra yolu iltihabi, sirozve kronik karaciger hastaliklarinda içerigindeki silymarin adli kimyasalin oldukça etkili oldugu belirlenmistir.

Karacigerin çalismasini destekler ve yeni karaciger hücrelerinin olusmasina yardimci olur, karacigerin fonksiyonunu arttirir. Karaciger yaglarin parçalanmasi için gereken safrayi üretir. Devedikeni tohumu safra artisini saglar. Böbreklerin daha iyi çalismasina katkida bulunarak idrar yollarindaki problemlerin giderilmesinde olumlu katkilar saglar. Alkolün çok kullanilmasi sonucu gelisen sirozda etkilidir. Ayrica asiri sigara içen kisiler için de önemlidir. Yine isyerlerinde çevresel zehirlilik yaratan maddelerle çalisan kisilerde de yararlidir. Nikotin, alkol, karbonmonoksit gibi maddelerin zararlarini etkisiz hale getirir. Iyi bir kan temizleyici ve karaciger tonigidir.

Silimarin, karaciger hormonlarinin, ilaçlarin ve kimyasallarin süzülüp temizlenmesinden sorumlu güçlübir antioksidan olan glutasyon maddesinin oranini %35? in üzerinde arttirmaktadir. Devedikeni tohumu psoriasis ve kronik mantar enfeksiyonu gibi problemleri olanlar gibi karaciger fonksiyonlari zayif olan kisilerde de yararlidir.

Yorgunluga iyi geldigi de söylenmektedir.

Bilinen her hangi bir yan etkisi yoktur.

Silymarin ve Silbyin içerigi dalayisi ile antioksidan özellikler gösterir. Karacigerde yag peroksidasyonunuengeller.

Silymarin etkisi ile 4leukotriene'ler denilen asiri iltihapsal maddelerin üretimini katalizleyen lipoxygenaseenzimini engeller. Böylece 4 leukotriene'lerin asiri üretimi kisitlandigindan onlarin sebep oldugu düsünülen psoriasis hastaligi da yavaslatilmis olur. Ayni sekilde karacigerin fonksiyonelligini gelistirerek,psoriasis ile ilgili oldugu düsünülen vücuttaki bir nevi içsel toksik maddeler olan polisakkaritlerin uzaklastirilmasi islemini de kolaylastirir. Yine psoriasis hastalarinda yüksek olan GMP ve AMPkimyasallarinin oranlarini düsürdügü tesbit edilmistir. Devedikeni özsuyu sigillere sürülerek üzeri plastik bir bandajla kapatilarak tedavi uygulandiginda sigilleryok olurlar. Ancak tedavide israrci olunmalidir, 3 ay kadar da sürebilmektedir.

Yine silymarin içermesi sebebiyle böbreklerinrejenasyonunu uyarir ve onlari zehirli maddelerintoksik etkilerinden korur.

Hücre zarlarininin dayanimini arttirir ve onlari stabilize eder.

Silymarin içerigi dolayisi ile gögüs kanseriniönlemede yardimci olur.

Silymarinden dolayi oral olarak alindiginda veya yüzeysel olarak sürüldügünde iltihaplanmayiazaltir.

Mast hücrelerinin histamin salgilamasini engelleyerek anti - iltihapsal aktivite gösterir.

Yumurtalik kanserini önlemede faydalidir.

Silymarinden dolayi prostat kanseriniönlemede ve tedavisinde yararlidir.

Yüzeysel sürüldügünde bir çesit deri kanseri olan squamous hücre kanserini önlemede faydali olur.

Kirmizi kan hücre zarlariniyag peroksidasyonuna karsi korur.

Devedikeni cholestasisolayini hafifletir. Silymarin bir karaciger koruycusudur. Karacigerin antioksidankapasitesini gelistirir ve karaciger enzimlerinin aktivitesini arttirir.

Silymarin içerigi dolayisi ile toplam kolestrolüdüsürür. HDL kolestrolü arttirirken, LDL kolestrolün karacigerden uzaklastirilmasini çabuklastirarak LDL seviyesini düsürür ve antioksidan özelligi yüzündenLDL kolestrolün oksidasyonunu engeller.

Diabetes mellitus hastalarinda devedikeni kan sekerini, ensülin seviyesini, glikozüri seviyesini ve glikoze hemoglobin seviyelerini azaltir.

Silymarin içermesi sebebiyle karacigerin rejenasyonunu tesvik eder ve onlari zehirli maddelerin toksik etkilerinden korur. Deve dikeni çok zehirli bir nantar türü olan amanita phalloides'lerin toksik etkisinden karacigeri korur. Karaciger hücre zarlarinin entegrasyonunu stabilize eder. Karacigeri karbontetraklorürve alkolün zararli etkilerinden korur.

Günde alinan 420 mgr silymarin sirozhastaligini engeller ve tedavi eder.

Devedikeni karaciger yaglanmasina etkin bitkilerden önde gelenidir.

Hem akut hem de kronik hepatit hastaliginda 6 ay günde 420 mgr alindiginda çok iyi neticeler vermis,karaciger fonksiyonlari etkin sekilde gelismistir.hepatit C hastalarinda günde 380 mgr silymarin ile birlikte selenyum ve lipoik asit alindiginda önemli iyilesmeler gözlenmistir.

Jaundice hastaliginda iyilesmeyi hizlandirir.

Içerigindeki silybin dolayisi ile paracetamolün asiri alinmasiyla olusabilecek glütasyon azalmasi yüzünden karacigeri paracetamolün potansiyel zehirleme etkilerinden korur.

Silymarin karaciger hücre proteinlerinin sentezini arttirarak karaciger dokularinin rejenerasyonunu tesvik eder.

Safra salgilanmasini tesvik eder.

Kimyasal olarak birflavonoid olan silymarin içerigi yüzünden karacigerdeki kolestrol sentezini etkilemeksizin safradaki kolestrol yan ürünlerini azaltir. Böylece safra taslarinin olusmamasina, önlenmelerine yardim edilmis olunur.

Silymarin içermesi sebebiyle superoxide dismutase enziminin aktivitesini arttirir.

Anti - toksik etkileri:

Bir ön kanserojenik enzim olan beta - glucuronidase'i engeller.

HMG - CoA Reductase'in aktivitesini engelleyerek karacigerde kolestrol sentezini azaltarak safra

kolestrolünü düsürür. Silymarinden dolayilipoxygenase enziminiengeller.

Bir endotoksin olan lipopolisakkaritlerin karaciger yardimiyla vücuttan atilmasini saglar.

Silymarin etkisi ile 4 leukotriene'ler denilen asiri iltihapsal maddelerin üretimini katalizleyen lipoxygenaseenziminin üretimini engeller.

Bir anti - kanser ilaci olan cisplatin'in böbreklere zarar vermesini önler. Paracetamol'ün toksik etkisinden karacigeri korur. Alkolün karacigere yaptigi toksiditeye karsi koyar.

Amanita phalloides mantarinda potansiyel bir karaciger zehiri olan phalloidin'in toksik etkisinden karacigeri korur. Yine karbontetraklorürün toksik etkisinden karacigeri korur.

*****

*****

En önemli etkin maddesi silymarin kimyasal olarak bir polifenol olup, bitki kimyasi olarak da bir flavonolignan dir. Bitkinin asagi yukari % 2,5 luk kismini bu silymarin grubu olusturur. Bunlar; Isosilybin,Dehydrosilybin, Silybin, Silychristin ve Silydianin'dir.

Agustos ortasindan baslanarak çiçekler toplanmaya basanir. Eger çiçekler bitki üzerinde uzun süre toplanmadan kalirsa, iyice kuruduklarinda tohumlar kendiliginden dökülürler. Temiz, tahta bir tabana seri - len çiçekler iyice kuruyunca harmanlarak tohumlari ayrilir, daha sonra hafifce yikanirlar.

Kuru tohumlar agzi kapali kaplarda saklanirlar.

Genellikle tohumlari, çok az olarak da yapraklari

Sadece içten kullanilir

Çay, toz ve tentür olarak kullanilir.

Çay: 1 çay kasigi tohum 250 ml kaynar suda haslanir, 20 dak. Beklenir, süzülür.

Toz: iyice kururulmus tohumlar ögütülerek toz haline getirilir.

Tentür: Esit ölçülerde alkol, su, tohum karistirilarak yapilir.

Akdeniz kiyilari - Ön Asya

Istanbul civari - Orta ve Güney Anadolu - Akdeniz - Karadeniz - Güney Avrupa

Dioskurides, kökünden yararlanildigini; Plinius, tedavi degeri olmadigini; Azize Hildegard gögüs ve kalp agrilarinda kullanildigini yazmaktadir. Orta çaglarda dalak, karaciger, ödem, grip, safra kesesi taslari, akciger iltihaplari, mide hastaliklarinda yaygin olarak kullanilmistir. Lonicerus, Matthiolus, Madaus ve Leclerc de benzer hsataliklarda kullanmislardir.